Değirmenler Höüğü’nde Karaz öncesi mimari izler gün yüzüne çıktı
Erzurum’da iki yıllık kurtarma kazısı önemli bulgularla ilerliyor
MUHAMMET MUTAF - Erzurum'da Değirmenler Höyük'te devam eden kurtarma kazılarında elde edilen yeni bulgular, Karaz kültürü öncesi mimari izlerini aydınlatmaya başladı.
Yakutiye ilçesine bağlı Değirmenler Mahallesi'nde yer alan höyükte, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izni ve desteğiyle Erzurum Müze Müdürlüğü başkanlığında başlatılan "Değirmenler Höyük Kazı Projesi" iki yıldır sürdürülüyor. Bu yıl elde edilen seramikler, mimari yapılar, ocaklar, fırınlar, sazlık, deniz kabukları, duvar örtüsü ve farklı mekan özellikleri ait oldukları dönemlere göre değerlendiriliyor.
Geçen yıl, yerleşimin yaklaşık 6 bin yıl öncesine kadar tespit edildiği çalışma alanında derinleşen kazılarla 5 bin 500-6 bin yıl öncesine kadar dayanan ve Kafkaslar'dan İran içlerine, Doğu Anadolu'dan Levant kıyılarına kadar yayılan Karaz kültürü öncesi evrelere ulaşıldı. Çıkan sonuçlar, Değirmenler Höyük’ü bölge tarihine farklı bir boyut kazandıran tekil bir yerleşim haline getiriyor.
Erzurum Müzesi'nde görevli kazı yürütücüsü arkeolog Doç. Dr. Gülşah Altunkaynak, AA muhabirine yaptığı açıklamada höyüğün tabakalanmasını tespit edip yerleşim evrelerini korumanın ilk hedefleri olduğunu belirtti. Altunkaynak, çalışmalarda Orta Çağ mezarlığından başlayıp Demir Çağ tabakalarının altında Geç Tunç Çağı özellikleri taşıyabilecek buluntulara rastladıklarını aktardı.
Altunkaynak, hedeflerinin Karaz'ı ve Erken Tunç Çağı'nın farklı evrelerini somut arkeolojik verilerle belgelemek olduğunu söyledi: "Karaz'a ilişkin çok güzel ve önemli bir üretim alanı bulduk. Bir fırın tespit ettik; kare planlı, silindir girişli ve kanal bağlantılı çok büyük bir fırın. Daha önce bir örneği yok. Bu fırınlı mekanın 4 evresi vardı ve ilk evresinde fırını yuvarlak yapmışlar, sonra kareye dönüştürmüşler."
Kazıda ayrıca sivri dipli, büyük boyutlu Karaz kaplar yoğun şekilde bulundu. Kapların yoğunluğu ve fırının özellikleri merkezi bir üretim alanının varlığına işaret ediyor. Bu yıl köşeleri düzgün mimariye sahip mekanların içine inildiği, tabana döşenmiş sazlıkların ilginç bulgulardan olduğu belirtildi.
Altunkaynak, üçüncü mekanda yoğun ve farklı seramik örneklerinin ortaya çıktığını, dördüncü mekanın ise yuvarlak planlı olduğunu söyledi. "Hocalarımızın Karaz kültüründe ilk evrelerde yuvarlak planın, daha sonra daha dikdörtgen, köşeleri yuvarlatılmış mekanların kullanıldığı teoremini biz burada üst üste hepsini koruyarak açığa çıkardık" dedi. Bu gelişme, Değirmenler'de Karaz mimarisinin tüm gelişim evrelerinin bir arada izlenebildiğini ortaya koyuyor.
Yuvarlak mekanın tabanının taş döşeli olduğu, böylelikle sıva, hasır ve taş döşemenin bir arada kullanıldığının tespit edildiği bildirildi. Altunkaynak, "Karaz'ın çok alt evrelerinde bir duvar örtüsüyle karşı karşıyayız. Bu, bizi çok heyecanlandırdı" ifadelerini kullandı.
Arkeolog, hem karbon tarihleme hem de seramik buluntularla 6 bin yılı netleştirdiklerini, ancak şu anda daha öncesine inildiğini ve o döneme ait mimari katmanların açığa çıktığını belirtti. Höyüğün bulunduğu alanın bataklık bir bölge olması nedeniyle kazılarda suyla karşılaşılmaya başlandığı ve su kenarı yerleşiminin etkisiyle deniz kabuklarının görüldüğü aktarıldı.
Altunkaynak, sonuçların umut verici olduğunu ve yakında kazıları daha geniş ölçekli başlatma niyetinde olduklarını söyledi. "Tabakalanmayı bulmak ve korumak amacıyla başladığımız bu kazıların çok geniş ölçekli yapılması gerekiyor ve daha çok bulguya ulaşmamız mümkün" dedi.
Değirmenler Höyüğü'ndeki 4'lü mekan yapısının bölgedeki ilk örnek olduğunu vurgulayan Altunkaynak, "Şu anda o 4 mekanla gelişim sürecini görebiliyoruz. Karaz kültürünün mimarisindeki bütün gelişim evrelerini bir arada görebileceğiniz tek yerleşim yeri ve belki de Karaz öncesinin mimarisini bile görebileceğimiz tek yerleşim yeri" değerlendirmesinde bulundu.
Erzurum'da, Değirmenler Höyük'te devam eden kurtarma kazılarında elde edilen yeni bulgularla Karaz kültürü öncesi mimari izleri bulunmaya başladı.
