Dünya Barış Günü çatışmaların gölgesinde
GÖKHAN ÇELİKER - Birleşmiş Milletler (BM) tarafından her yıl 21 Eylül'de anılan Dünya Barış Günü, bu yıl küresel çapta süregelen çatışmaların gölgesinde kutlanıyor.
BM kararının geçmişi ve 2025 teması
BM Genel Kurulu, 1981'de oy birliğiyle alarak her yıl 21 Eylül'ü Dünya Barış Günü ilan etti. Bu gün, şiddetsiz eylemler, eğitim ve kamuoyu farkındalığı yoluyla barış ideallerini güçlendirmeye adanmış durumda. BM, 2001'de günü "şiddetsizlik ve ateşkes dönemi" olarak tanımladı ve resmi adıyla "Uluslararası Barış Günü" olarak anılmasını benimsedi.
BM, 2025 için temayı "Barışçıl Bir Dünya İçin Şimdi Harekete Geç" olarak duyurdu. Ancak bu yıl 21 Eylül, aynı zamanda dünyanın birçok noktasında devam eden ve ses getiren çatışmalarla anılıyor.
Küresel çatışmaların kısa panoraması
İsrail'in Gazze'de yaptığı soykırım
İsrail, 2023'ten beri Gazze'deki saldırılarına devam ediyor. Tel Aviv yönetiminin Gazze Şeridi'ne 7 Ekim 2023'ten bu yana düzenlediği saldırılarda en az 65 bin 174 Filistinli hayatını kaybetti, 166 bin 71 kişi yaralandı. İsrail ordusu, Gazze Şeridi’nde işgali genişletecek ve kalıcı hale getirecek saldırı planını uygulamaya başladı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Gazze Şeridi’nin tamamını işgal edeceklerini duyurdu. Ayrıca İsrail, arabuluculuk görevi üstlenen Katar'da Hamas müzakere heyetine yönelik saldırı düzenledi.
İran-İsrail çatışması
İsrail, 13 Haziran'da İran'ın çeşitli kentlerindeki nükleer tesisler başta olmak üzere ordunun üst komuta kademesini hedef alan geniş çaplı saldırılar gerçekleştirdi. İran'da Genelkurmay Başkanı, Devrim Muhafızları Genel Komutanı ve bazı üst düzey komutanlar ile 9 nükleer bilim insanı saldırılarda yaşamını yitirdi.
İsrail'in saldırılarında toplam sivil can kaybının 1100, yaralı sayısının ise 5 bin 600 olduğu bildirildi. İran'ın karşılık olarak düzenlediği füze saldırılarında İsrail'e göre 28 kişi öldü, 1272 kişi yaralandı.
İsrail'e açıktan destek veren ABD, 22 Haziran'da İran'ın Natanz, Fordo ve İsfahan nükleer tesislerine saldırı düzenledi. İran, ABD'nin saldırısına misilleme olarak 23 Haziran'da ABD'nin Katar'daki El-Udeyd Hava Üssü'ne saldırdı. Donald Trump, 24 Haziran'da İran ile İsrail arasında ateşkes sağlandığını duyurdu; buna rağmen bazı İsrailli yetkililer tehditkar söylemlerini sürdürdü.
Rusya-Ukrayna Savaşı
Şubat 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, tüm arabuluculuk çabalarına rağmen halen devam ediyor. Türkiye, savaşın başından beri kanın durması için diplomatik girişimlerini sürdürüyor. Belarus'ta 3 tur yapılan görüşmelerin ardından, Türkiye'nin yoğun diplomatik çabasıyla 29 Mart 2022'de Rus ve Ukrayna heyetleri İstanbul'da Dolmabahçe Çalışma Ofisi'nde bir araya geldi.
Savaşın gıda krizine yol açtığı dönemde Türkiye'nin arabuluculuğu Karadeniz Tahıl Girişimi'ne uzandı. BM, Rusya, Türkiye ve Ukrayna, 22 Temmuz 2022'de İstanbul'da Karadeniz Tahıl Girişimi anlaşmasını imzaladı. Türkiye, 2025'te de iki ülkenin üst düzey heyetlerini İstanbul'da üç kez bir araya getirdi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Trump yıllar sonra Alaska'da buluşsa da savaşı sona erdirici somut bir adım henüz atılamadı. Savaş nedeniyle binlerce kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yerlerinden edildi.
Hindistan-Pakistan gerilimi
Hindistan'da 22 Nisan'da Cammu Keşmir'in Pahalgam bölgesinde gerçekleşen ve 26 kişinin öldüğü terör saldırısına karşı misilleme gerekçesiyle Hindistan, 6 Mayıs'ta Pakistan topraklarına ve Pakistan'ın kontrolündeki Azad Keşmir bölgesine füze saldırıları düzenledi. Hindistan, Pahalgam saldırısını düzenleyenlerin "Pakistan'dan geldiğini" iddia etti ve "İndus Suları Anlaşması"'nı askıya aldı.
Hindistan Başbakanı Narendra Modi, askeri saldırıları kabine toplantısında "Sindoor Operasyonu" olarak adlandırdı. İki ülke, 10 Mayıs'ta ABD'nin arabuluculuğunda ateşkes ilan etti.
Tayland-Kamboçya gerilimi
Güneydoğu Asya'da, sınırı yaklaşık 817 kilometre olan Tayland ile Kamboçya arasında uzun süredir devam eden toprak anlaşmazlıkları zaman zaman tırmanıyor. Sınırın ihlal edilmesi üzerine 28 Mayıs'ta bölgede kısa süreli çatışma yaşandı. Yaklaşık iki ay sonra 24 Temmuz'da çıkan çatışmalarda iki ülkeden toplam 32 kişi hayatını kaybetti.
Malezya Başbakanı Enver İbrahim, 28 Temmuz'da yapılan ateşkes görüşmeleri sonrası tarafların "acil ve koşulsuz" ateşkesin devreye girmesi konusunda anlaşmaya vardıklarını açıkladı.
21 Eylül Dünya Barış Günü, ilan edildiği amaç doğrultusunda barışı ve şiddetsizlik idealini gündeme taşırken, 2025 yılında da barış çağrıları sürüyor; fakat çatışmaların gölgesi, küresel barış çabalarının önünde büyük bir engel olarak duruyor.
