DMİTRİ CHİRCİU - Moldova Yarın Parlamento Seçimi İçin Sandık Başında
Moldova, Avrupa Birliği üyelik sürecinde kritik bir dönemeçten geçiyor. Yarın düzenlenecek parlamento seçimi, ülkenin ekonomik baskılar, doğal gaz ve elektrik sorunlarıyla boğuştuğu bu dönemde 101 milletvekilini belirleyecek.
Seçimin Önemi
Seçim, Batı yanlıları ile Rusya ile yakınlaşmayı savunan siyasi güçler arasındaki mücadeleyi belirleyecek. Üniter parlamenter sistemde, seçimin sonucu hükümetin ve ülkenin dış politikasının yönünü doğrudan etkileyecek.
Seçmen ve Sandık Bilgileri
Moldova Merkez Seçim Komisyonu verilerine göre, 1 milyon 98 bini yurt dışında olmak üzere 3 milyon 299 bin seçmen kayıtlı. Vatandaşlar 36 bölgede ve yurt dışındaki büyükelçiliklerde oy kullanacak.
Oy kullanma, 301'i yurt dışında, 12'si Moldova sınırları içinde bulunan ve tek taraflı bağımsızlığını ilan eden "Transdinyester" bölgesinde, 68'i de Gagauz Özerk Yeri'nde olmak üzere 2 bin 274 sandıkta gerçekleştirilecek. Ayrıca ABD ve Kanada dahil 10 ülkede posta yoluyla da oylama yapılacak.
Seçimi 400'den fazla yerel ve yabancı gözlemci izleyecek; Rusya'dan gözlemcilerin izni verilmedi. Oy verme işlemi yarın yerel saatle 07.00’de başlayıp 21.00’de sona erecek. Seçimde sandık çıkış anketi yapılmayacak. Seçimin geçerli sayılması için seçmenlerin en az üçte birinin oylamaya katılması gerekiyor.
Yarışanlar ve Barajlar
Parlamentodaki 101 sandalye için 14 siyasi parti, 4 siyasi blok ve 4 bağımsız aday yarışacak. Partiler %5, parti koalisyonları %7, bağımsız adaylar ise %2 barajını aşmaları halinde parlamentoya girebilecekler.
Anketler ve Koalisyon İhtimali
Anketler, yarışın iktidardaki Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) ile Sosyalistler, Komünistler ve "Moldova'nın Geleceği" partilerinden oluşan "Vatansever" blok arasında geçeceğini öngörüyor. Moldova Kamu Politikaları Enstitüsü anketine göre PAS yüzde 49,6, sosyalist ve komünistlerin oluşturduğu blok yüzde 24,1, "Bizim" Parti yüzde 9,2 ve "Alternativa" bloğu yüzde 8,6 oy alarak parlamentoya girebilir.
Benzer anket sonuçlarıyla hiçbir partinin tek başına 51 sandalyeye ulaşamaması ve seçim sonrası koalisyon hükümeti ihtimali ağır basıyor. Seçimin ardından protesto gösterileri düzenlenmesi de bekleniyor.
Partilerin Kampanya Vurguları
Cumhurbaşkanı Maya Sandu tarafından kurulan PAS, ülkenin AB ile yakınlaşmasını savunuyor. PAS, 2021 erken seçimlerini kazanarak tek başına iktidara gelmiş ve ülkenin AB'ye "aday ülke" statüsü kazanması sürecini yürütmüştü. PAS inisiyatifiyle yapılan referandumda anayasa değişikliğine %50,35 "evet", %49,65 "hayır" oyu çıktı.
"Vatansever" blok ise İgor Dodon (Sosyalistler), Vladimir Voronin (Komünistler) ve Vasile Tarlev ("Moldova'nın Geleceği") liderliğinde Rusya ve Avrasya Ekonomik Birliği ile yakınlaşmayı savunuyor; blok temsilcileri AB ile yapılan anlaşmaların ülke egemenliğini kısıtladığını ileri sürüyor.
İon Çeban liderliğindeki "Alternativa" bloku AB yanlısı bir duruş sergilerken, iş insanı eski Baltsi Belediye Başkanı Renato Usatiy tarafından kurulan "Bizim" Parti ise yolsuzluk karşıtı söylemleriyle öne çıkıyor.
Seçim Öncesi Olaylar
Kişinev yönetimi, Moskova'yı ülkenin iç işlerine müdahalede bulunmak ve kargaşa planlamakla suçlayarak Rus gözlemcilerin seçimi takip etmesine izin vermedi. Rusya bu suçlamaları reddetti ve Moldova yönetimini muhalif partilere baskı kurmakla eleştirdi.
Seçim öncesi 70'ten fazla kişi, kargaşa hazırlığı şüphesiyle gözaltına alındı; bu kişilerin Rusya tarafından Sırbistan'daki kamplarda eğitildiği iddia edildi. Rusya destekli "Zafer" blokunun adaylığı reddedildi. Rus yanlısı ve muhalif olduğu ileri sürülen İlan Şor tarafından kurulan blokun Rusya tarafından finanse edildiği öne sürülüyor; bu blokun listesinde yer alan Gagauz Özerk Yeri Başkanı Yevgeniya Gutsul hapis cezasına çarptırıldı.
Seçimden iki gün önce "Vatansever" bloğundaki eski Gagauz Özerk Yeri Başkanı İrina Vlah başkanlığındaki "Moldova'nın Kalbi" partisinin faaliyetleri, yasa dışı finanse edildiği gerekçesiyle bir yıl süreyle Kişinev Mahkemesince kısıtlandı ve parti seçime menedildi. Viktoria Furtuna başkanlığındaki "Büyük Moldova" Partisi de yasa dışı finans şüphesiyle listeden çıkarıldı.
Ayrıca bütçeden yüklü miktarda hırsızlıkla suçlanan ve hakkında yakalama emri bulunan eski Demokrat Parti Başkanı Vladimir Plahotniuk, Yunanistan'da yakalanıp Kişinev'e iade edildi; bu gelişmenin PAS'ın seçimdeki konumunu güçlendirebileceği tartışılıyor.
Geçmiş Seçim
Moldova'da Temmuz 2021'de erken parlamento seçimi yapılmıştı. O seçimde Cumhurbaşkanı Sandu'nun kurduğu PAS, oyların %52,80'ini alarak tek başına hükümeti kurmuş; Sosyalistler ve Komünist partilerinin oluşturduğu "BECS" bloğu ise %27,17 oyla ikinci olmuştu.
Yarınki seçim, Moldova'nın iç politikası ve dış yöneliminde belirleyici olacak.
