İran ile İngiltere, Fransa ve Almanya 'snapback' ve nükleer konusunu görüştü
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ile İngiltere, Fransa ve Almanya dışişleri bakanları ve AB temsilcisinin yer aldığı telekonferans, 2015 nükleer anlaşması ile BM yaptırımlarını yeniden gündeme getirme potansiyeli taşıyan snapback mekanizmasının kullanımını odağına aldı.
Toplantı ve katılımcılar
Görüşmeye İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ile AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas katıldı. Taraflar telekonferans sırasında snapback mekanizmasının kullanımı ve Avrupa ülkelerinin sorumluluklarını ele aldı.
Erakçi'nin mesajı
İran Dışişleri Bakanı Erakçi, Avrupa ülkelerinin 2015'teki nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmediğini belirterek, bu nedenle mekanizmayı işletmek için gerekli "hukuki ve ahlaki" temelden yoksun olduklarını yineledi. Erakçi, İran'ın ABD'nin anlaşmadan çekilmesine rağmen diplomasi yolunu terk etmediğini ve hak ve çıkarlarını güvence altına alan her türlü diplomatik çözüme açık olduğunu vurguladı.
BMGK süreci ve tartışma
Erakçi, BM Güvenlik Konseyi'nin 2231 sayılı kararı kapsamında snapback mekanizmasını içeren hükmün yürürlükten kalkacağı tarihin uzatılması teklifine değinirken, bunun BMGK yetkisinde olduğunu ve İran'ın doğrudan bir rolü olmadığını söyledi. Buna rağmen Erakçi, bu tür adımların etkileri ve ileriye dönük süreçler hakkında BMGK üyeleriyle istişarelerde bulunacağını ifade etti.
Görüşmelerin seyri ve açıklamalar
Taraflar, daha önce 25 Temmuz'da İstanbul'da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yapılan görüşmenin ardından müzakerelerin 26 Ağustos'ta devam ettirilmesine karar verdi. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Amerikan X şirketinin hesabından yaptığı paylaşımda, Almanya ve İngiltere bakanlarıyla AB temsilcisi ve Erakçi arasındaki görüşmeyi önemli olarak nitelendirerek, "Zaman daralıyor." ifadesini kullandı ve gelecek hafta yeni bir görüşme olacağını duyurdu.
2015 anlaşması, ABD çekilmesi ve snapback
2015'te İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında imzalanan anlaşma (14 Temmuz 2015), karşılığında bazı yaptırımları kaldırırken İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlamıştı. ABD, 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilip İran'a yönelik yaptırımları yeniden yürürlüğe koydu. Avrupa tarafları (E3: İngiltere, Fransa, Almanya) ABD'nin çekilmesine rağmen anlaşmanın yürütülmesini sağlamakta zorlanırken, anlaşmadaki ve BMGK 2231'de yer alan snapback maddesini işletme tehdidinde bulundu. Mekanizmanın hayata geçirilme süresi olarak belirtilen tarih 18 Ekim olarak kaydedildi.
Olası sonuçlar
İranlı yetkililer, BM yaptırımlarının geri getirilmesi halinde 1970'ten beri üye bulundukları Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) kapsamındaki konumlarını gözden geçirebileceklerini açıklamıştı.
Sonuç olarak, taraflar nükleer meselede diplomasi kanalını açık tutarken, snapback mekanizmasının kullanımı ve BMGK süreçlerine ilişkin ihtilaflar önümüzdeki haftalarda yapılacak görüşmelerde belirleyici olmaya devam edecek.
